Czym jest gra matematyczna?
Ktoś mógłby powiedzieć, że cała matematyka jest grą: jedne liczby są większe od drugich, pewne zbiory pochłaniają pozostałe z jakiejś grupy, przeprowadzanie równań jest wysiłkiem, podczas którego trzeba rozwiązać zagadkę.
To oczywiście prawda: jest nawet dział matematyki, który nazywa się teorią gier. Ktoś inny mógłby stwierdzić, jak wielu filozofów, że świat jest matematyką, a życie to gra matematyczna.
Jeśli poszukamy tego, co grą jest już bez żadnych wątpliwości, a zarazem z pewnością łączy się z królową nauk, odnajdziemy szachy, w których trzeba liczyć zyski i straty oraz przewidywać ruchy przeciwnika, warcaby albo niehazardowe gry karciane, oparte na wartościach: brydża czy tysiąca. Czy jednak to dobra rozrywka dla większości dzieci? Raczej nie. Dlatego chcąc, żeby lepiej poznały świat liczb, lepiej poszukać gry do nauki matematyki.
Najprostsze gry matematyczne
Najprostsze gry, które bezpośrednio dotyczą liczenia i którymi można zajmować się samodzielnie, to na przykład znany na całym świecie saper, w którym zależnie od cyfry na konkretnym polu należy przewidzieć, na ilu polach wokół będą cyfry inne. Warto też zwrócić uwagę na sudoku, czyli tablicę wielkości dziewięciu na dziewięć pól, które trzeba wypełnić odpowiednimi cyframi, tak aby żadne nie powtarzały się w jednym rzędzie.
Sudoku zresztą nie jest co prawda, w przeciwieństwie do sapera, zabawą głównie komputerową, ale w sieci można znaleźć wiele ich wersji. Zajmijmy się jednak zabawami, które już z zamierzenia mają uczyć. Znaleźć je łatwo: wystarczy wpisać do wyszukiwarki na przykład słowa „gry edukacyjne matematyka”.
Oto pięć interesujących:
- Mały pingwin (darmowa internetowa gra dla najmniejszych)
- Pingwin i ryby (darmowa internetowa gra dla trochę większych)
- Liczby w rozumie (matematyczny odpowiednik scrabbli, wydawnictwo Jawa)
- Eliksir mnożenia (gra planszowa w matematycznym świecie fantasy, wydawnictwo Rebel)
- Matematyka BrainBox (matematyczna gra karciana dla mniejszych i większych mózgowców, wydawnictwo Albi, wydawnictwo Rebel)
Najlepsze gry matematyczne do skutecznej nauki dziecka – komputer
Komputerowa gra matematyczna dla przedszkolaków (Mały pingwin)
Można mieć wątpliwości, czy dobre dla dzieci jest dopuszczanie ich od pierwszych lat życia do komputerów czy komórek, ale trudno dziś brać pod uwagę uniknięcie komputeryzacji przez najmłodszych. Niemal każdy prawie od początku bawi się przy pomocy smartfona lub konsoli. Dlaczego nie wykorzystać tego w uczeniu się matematyki?
Można znaleźć nie tylko zabawy dla uczniów, ale nawet gry matematyczne dla przedszkolaków. Jedna z nich to „Mały pingwin”. Po prostej linii wiecznej zmarzliny można w obie strony poruszać się tytułowym pingwinem. Zadaniem jest zdobycie przez niego odpowiedniej kostki lodu.
Na górze strony pojawiają się cyfry od 1 do 6, z nieba zaś spadają kawałki lodu, sześcienne jak klasyczne kostki do gier. Na nich również są liczby, ale – jak w typowych planszówkach – zamiast przez cyfry arabskie odzwierciedlane są one przez właściwą ilość kropek. Zadaniem dla gracza jest wybrać tę kostkę, która zgadzać się będzie z cyfrą na górze.
Jednocześnie jest w „Małym pingwinie” trochę gry zręcznościowej: trzeba uniknąć innych spadających kostek lodu. To zatem bardzo prosta, ale potrafiąca wciągnąć zabawa, ucząca szybkiego liczenia i zapisu cyfr arabskich.
Komputerowa gra matematyczna dla nieco starszych (Pingwin i ryby)
Istnieją gry matematyczne dla dzieci dużo bardziej skomplikowane niż „Mały pingwin”. To na przykład jego kontynuacja: „Pingwin i ryby”. Wydaje się ona odpowiednia raczej dla uczniów szkoły podstawowej niż dla przedszkolaków. W niej zadaniem dla pingwina jest zebranie właściwej liczby ryb i wrzucenie ich do wiadra.
Utrudnieniem jest między innymi konieczność skakania na dwóch poziomach, ale też potrzeba umiejętności dodawania i dopełniania oraz fakt, że pierwsza ryba jest w wiaderku od samego początku, a więc należy pamiętać, żeby zebrać jedną mniej, niż pokazuje liczba na górze strony.
Najlepsze gry matematyczne dla dzieci – planszówki
Inną sprawą są gry matematyczne planszowe. Warto przyjrzeć się przynajmniej dwóm.
„Liczby w rozumie” – matematyczne „Scrabble”
Ciekawą, już typowo planszową grą matematyczną dla dzieci ośmioletnich lub starszych jest propozycja wydawnictwa Jawa pod tytułem „Liczby w rozumie”. Pod wieloma względami ta zabawa do złudzenia przypomina najbardziej znaną na świecie grę słowną, czyli „Scrabble”.
Również tutaj mamy do czynienia z kwadratową planszą złożoną z małych pól zwykłych i premiowanych, również tutaj do dyspozycji jest sto klocków, losowanych po siedem przez każdego gracza.
Także tutaj wreszcie zaleca się od dwóch do czterech uczestników. Jest jednak podstawowa różnica: zamiast liter na klockach są liczby. W jednej z ułożonych linii muszą znaleźć się przynajmniej trzy z nich, tak aby pierwsze dwie lub więcej były elementami jakiegoś działania, a ostatnia jego wynikiem.
„Liczby w rozumie” – zasady
Oczywiście do płytek wstawionych przez innych graczy należy dołożyć własne i jeśli stanowią tę samą linię, to również ona powinna składać się na poprawne działanie. Kiedy na przykład jeden gracz ułoży obok siebie 12 i 3, to po nich musi się pojawić 15 (dodawanie), 9 (odejmowanie), 36 (mnożenie) albo 4 (dzielenie).
Jednak im dłuższy rząd elementów, tym bardziej skomplikowane może być równanie, na przykład 12, 3, 4, 17, 2 może oznaczać 12 + 3 + 4 – 17 = 2, ale po dodaniu jeszcze 8 i 14 może znaczyć 12 + 3 + 4 – 17 = 2 x 8 – 14. Takich możliwości są więc tysiące. Ważną rolę odgrywa w tej grze współzawodnictwo i to, że może być ona świetną rozrywką także dla dorosłych, co ułatwia wspólną zabawę z dziećmi. Gra dostępna na stronie wydawnictwa.
Cudowny eliksir do nauki matematyki
Inną interesującą grą do nauki matematyki, przeznaczoną dla dzieci na początku szkół podstawowych, jest „Eliksir mnożenia” firmy Rebel. Podobnie jak „Liczby w rozumie” jest to planszówka, ale zamiast płytek do dyspozycji są karty.
To dobra zabawa między innymi dlatego, że pretekstem do matematycznych ćwiczeń jest świat utrzymany w konwencji fantastyki. Oto bowiem przy pomocy liczb należy walczyć z potworami, ale także z przeciwnikami. Postacie, które odgrywają w grze rolę główną, to czarodzieje, których zadaniem jest chwytanie potworów, do czego potrzebny jest tytułowy eliksir mnożenia.
Problem w tym, że owe potwory do złapania są na terenach innych czarodziejów. Aby któregoś z nich chwycić, trzeba stworzyć miksturę, której iloczyn – wyznaczony na podstawie posiadanych kart – jest taki sam jak liczba przysługująca potworowi, którego chce się mieć dla siebie.
Zaletą gry, obok interesującej grafiki w stylu fantasy dla dzieci, w której dużą rolę odgrywa matematyka (potwory mają kształt liczb), jest fakt, że jedna partia może trwać bardzo krótko, ale zarazem zachęcać do rewanżu – jak w każdej grze karcianej.
Wszechstronna gra do nauki matematyki – w karty
Gry matematyczne dla dzieci można znaleźć także wśród rozrywek karcianych. Warto wspomnieć na przykład o „Matematyka BrainBox”, przy pomocy której można ćwiczyć zarówno pamięć matematyczną, jak i związaną z nią umiejętność do znajdowania relacji między różnymi elementami układanki.
A przy okazji refleksu. Ta zabawa, zaproponowana przez wydawnictwa Albi i Rebel, nie polega bezpośrednio na rozwiązywaniu równań czy przeprowadzaniu prostych działań, ale raczej na szybkim kojarzeniu faktów.
„Matematyka BrainBox” – zasady
„BrainBox” przeznaczony jest dla graczy od siódmego roku życia, ale może być niemałym wyzwaniem dla osób w każdym wieku. Choćby dlatego, że obok 71 kart ważna jest w grze klepsydra, która ogłasza koniec rundy po dziesięciu sekundach. Cała gra, jeżeli bawi się nią jedna osoba, planowana jest na dziesięć minut rozrywki. Każda z kart na jednej stronie ma obrazek złożony z kilku elementów, czasem związanych z liczbą, czasem z jakąś relacją, na drugiej zaś osiem pytań.
Kiedy mija czas, należy kartę odwrócić, przyjrzeć się pytaniom i na nie odpowiedzieć. Jeżeli poprawnie odpowiedziano na całość, to można kartę zatrzymać, jeżeli nie, to się ją odkłada. Im więcej kart ma się dla siebie, tym lepszy jest wynik. Ułatwieniem i zaletą jest to, że o ile wpatrywać się w obraz można krótko, to zastanawiać się nad rozwiązaniami można tak długo, jak tylko się chce.
